بالن ژوژه آزمایشگاهی چیست و انواع بالن حجمی آزمایشگاهی کدامند
بالن ژوژه یا بالن حجمی آزمایشگاهی ( با تلفظ بالن ژُوژِه به انگلیسی Volumetric flask ) یکی از ظروف حجم سنجی در آزمایشگاه ها می باشد که به شکل یک بالن شیشه ای یا پلاستیکی با گردن باریک و بلند با کف صاف و یک خط نشانه در بالای گردن هست که حجم دقیق و کالیبره شده بالن ژوژه را مشخص می کند
بالن ژوژه یا بالن حجمی چیست
بالن ژوژه یک فلاسک آزمایشگاهی شیشه ای یا پلاستیکی برای تعیین غلظت محلول ها و تهیه حجم دقیقی از محلول ها و مایعات در آزمایشگاه می باشد که به شکل یک ظرف بالن شکل با ته صاف و گردن نازک و بلند با یک خط نشانه در بالای گردن آن هست
انواع بالن ژوژه
بالن ژوژه از جنبه های متفاوتی مانند حجم ، جنس به شرح زیر دسته بندی می شوند :
انواع بالن ژوژه از نظر جنس
• بالن حجمی شیشه ای ( بالن ژوژه پیرکس ) : این نوع بالن ژوژه غالبا از جنس بروسیلیکات 3.3 جهت مقاومت به دما و اسید و باز ساخته می شوند و مرسوم ترین نوع بالن ژوژه آزمایشگاهی هستند
• بالن ژوژه پلاستیکی : این بالن ژوژه ها اکثرا به دلیل نشکن بودن نسبت به بالن ژوژه شیشه ای استفاده می شوند و از جنس پلی پروپیلن (با تحمل دما و مقاوم به اسید و باز) هستند
انواع بالن ژوژه از لحاظ دقت اندازه گیری
بالن ژوژه بر طبق دقت اندازه گیری شان به دو دسته کلاس A و کلاس B تقسیم می گردد :
• کلاس A : اکثرا با خطای بسیار کم و دقت بسیار بالا می باشند و خطایی در حدود 0.0005 حجم کل ظرف دارند
• کلاس B : دقت شان نصف دقت کلاس A است و خطایی در حدود 0.001 حجم کل ظرف دارند
انواع بالن ژوژه از لحاظ شکل حجم
بالن ژوژه اغلب در حجم و اندازه های استاندارد زیر ساخته می شوند :
• بالن ژوژه 1 لیتری (بالن ژوژه 1000 سی سی)
• بالن ژوژه 500 میلی لیتری (بالن ژوژه 500 میلی لیتر)
• بالن ژوژه 250 میلی لیتری (بالن ژوژه 250 سی سی)
• بالن ژوژه 100 میلی لیتری (بالن ژوژه 100 میلی لیتر)
• بالن ژوژه 50 میلی لیتری (بالن ژوژه 50 سی سی)
• بالن ژوژه 25 میلی لیتری (بالن ژوژه 25 میلی لیتر)
• بالن ژوژه 10 میلی لیتری (بالن ژوژه 10 سی سی)
• بالن ژوژه 5 میلی لیتری (بالن ژوژه 5 میلی لیتر)
کاربرد بالن ژوژه
بالن حجمی با بالن ژوژه در آزمایشگاه برای حجم سنجی و تهیه محلول ها با حجم و غلظت مشخص و دقیق و نیز رقیق کردن محلول ها استفاده می گردد دقت بالن ژوژه نسبت به اکثر فلاسک های آزمایشگاهی از قبیل ارلن و بشر و بالن ته صاف و ... بسیار بیشتر است و درجه بندی بالن حجمی بر خلاف پیپت و بورت از پایین فقط با یک خط نشانه روی گردن بالن ژوژه مشخص می گردد
ویژگی های بالن ژوژه آزمایشگاهی
اکثر انواع بالن ژوژه آزمایشگاهی می بایست دارای ویژگی های پایه و استاندارد زیر باشند :
• مقاوم بودن به حرارت بالا : اغلب بالن ژوژه های شیشه ای با جنس پیرکس یا بوروسیلیکات 3.3 یا پلی پرپیلن قابلیت تحمل دمایی 400 درجه سلسیوس را دارند
• مقاوم در برابر اسید و باز و خورندگی : بالن ژوژه های شیشه ای و پلاستیکی باید در برابر خوردگی به وجود آمده از ترکیبات اسیدی و بازی قوی را داشته باشند
• کالبیره بودن : در بالن ژوژه یک خط نشانه روی گردن آن حجم کالیبره شده را بصورت دقیق نشان می دهد
• ضریب انبساط پایین : مقدار انبساط و تغییر حجم فلاسک در بالن ژوژه با تغییر دما نیاز است پایین باشد تا خطای اندازه گیری به حداقل برسد
طرز کار با بالن ژوژه آزمایشگاهی
در هنگام استفاده از بالن حجمی و بالن ژوژه در آزمایشگاه می بایست به نکات زیر توجه شود :
نکات مهم در کار با بالن ژوژه
• به علت باریک بودن گردن بالن ژوژه ، کوچک ترین تغییر در حجم منجر به تغییر زیاد در ارتفاع محلول در قسمت گردنی می شود همچنین فاصله خط نشانه تا دهانه بالن ژوژه لازم است زیاد باشد که وقتی بعد از ریختن حلال درب بالن بسته می شود جا برای هم زدن و تکان دادن محلول وجود داشته باشد
• پیش از ریختن ماده داخل بالن ژوژه ابتدا ماده را داخل بشر ریخته و با مقداری حلال و هم زدن ماده را حل می کنیم سپس آن را درون بالن ژوژه ریخته و به حجم می رسانیم زیرا چنانچه محلول هم نزده به خط نشانه برسد احتمال دارد بعلت انقباض یا انبساط سطح محلول با خط نشانه مماس نشود
• هنگامی که یک محلول سرد یا داغ در دمای اتاق به حجم رسانده شده باید زمان دهیم تا این محلول به دمای اتاق برسد سپس سطح محلول را به خط نشانه برسانیم و در ادامه با هم زدن محلول دمای محلول ، یکنواخت شده و با دماسنج دمایش را اندازه گیری می کنیم
• برای ریختن محلول داخل بالن ژوژه می توان از قیف شیشه ای و برای ریختن محلول در انتهای کار که آسان بتوان آن را به حجم رساند ، از یک قطره چکان استفاده می گردد
• هنگامی که محلول داخل بالن ژوژه تهیه شد آن را به ظرف تمیز و خشک دیگر برای نگه داری منتقل کردن دهید
رقیق سازی محلول با بالن ژوژه
مثلا در صورتی که قرار باشد 100 میلی لیتر محلول کلرید سدیم با غلظت 2 مولار را از محلول 4 مولار آن به دست آوریم طبق معادله زیر به 50 میلی لیتر کلرید سدیم 4 مولار نیاز است :
N1V1 = N2V2
50 میلی لیتر نمک 4 مولار را داخل بالن ژوژه 100 میلی لیتری ریخته سپس تا رسیدن حجم به خط نشانه به آن آب مقطر اضافه می کنیم بعد با هم زدن محلول یکنواخت شده و در نتیجه 100 سی سی محلول 2 مولاری کلرید سدیم در اختیار داریم
تفاوت بالن ژوژه و بالن تقطیر
بالن ژوژه اکثرا برای تهیه محلول ها با غلظت و حجم معین به کار می رود و نباید در تماس مستقیم با حرارت قرار گیرد زیرا منجر به خارج شدن از حالت کالیبره می گردد اما بالن تقطیر برای حرارت دادن به محلول ها و مایعات در فرآیند تقطیر روی شعله مستقیم به کار می رود
روش شست شوی بالن ژوژه
بالن ژوژه آزمایشگاهی را ابتدا با مایع ظرفشویی و آب معمولی شسته شده سپس با آب مقطر کر داده و خشک می کنند و از حرارت دادن به بالن حجمی و شست و شو با آب گرم پرهیز شود زیرا گرما باعث تغییر حجم بالن ژوژه و ایجاد خطا می گردد
قیمت بالن ژوژه آزمایشگاهی
برای اطلاع از قیمت یا خرید بالن ژوژه آزمایشگاهی می توانید به صفحه زیر مراجعه نمایید :
http://parsalab.com/products/laboratory-glassware/round-flask/volumetric-flask/
منبع :